دعوت های خوب و تخصصی در همایش روز خیام نیشابوری نوید بخش روزهای بهتر

دعوت های خوب و تخصصی در همایش روز خیام نیشابوری نوید بخش روزهای بهتر:
حکیم  عمر خیام نیشابوری ، فیلسوف، اخترشناس و ریاضی‌دان شهیر ایرانی اگر چه متعلق به قرون پنجم و ششم هجری قمری است که در 87 سالگی در زادگاهش نیشابور و به روایتی پس از نماز و غور در مبحث "واحد و کثیر" به وحدت رسیده است اما به واقع هم فرزند راستین زمانۀ خویش است  و هم فرزند اندیشه های بی زمانی و بی مکانی. همان کسی که در روزگار خودش و در "هستی و زمانش" شهرتی داشت از نوع علمی و امروز شهرتی از نوع ادبی که مدیون رباعیات شبهه ناک و سئوال برانگیز اوست که جستجوگر چونی "الکون" یا هستی است در فضای مه آلود و لذت بخش ابهام که به ترجمه و تفسیر فیتزجرالد از جغرافیای شکرین فارسی نیز درگذشته است.
سخن در باب او بسیار است اما همین بس که او همچون اندیشۀ قدیمی رایج در طب و حکمت زمانه اش اهل "تعادل" است. از سویی دم از "الکون و تکلیف" می زند و از سویی کفّۀ "حقوق" را که در زمانه اش سخنی از آن نیست رندانه مراعات می دارد و "داد" خود از غنیمت شمردن "دم" می جوید. جُستنی که هر بخشش گمشدۀ روزگاری است: روزگاری که گاه پشت بر زین "تکلیف مداری" دارد و حقوق را به هیچ می انگارد و روزگاری نیز همه "حق" می جوید و از تکالیفش یاد نمی کند. اما بعد...
در کنار نقد همیشگی و "گفتگو" که بدان اعتقاد دارم امروز از یکی از میزبانان مراسم روز خیام در دانشگاه نشابور تشکر کرده و تأثیر نقدها را به ایشان یادآور شدم. ورود به بحر ادبیات مثل هر موضوع مشابهی از دو منظر و بر پهلویی از زورق فرم و معنا یا ظاهر و باطن می تواند باشد.
دعوت دو متخصص یکی کسی که از طریق یک کار روشمند و  مطابق ذوق اهالی فرم به رباعیات خیام پرداخته و یکی استادی که با عالم معنا و تطورات آن در طول زمان از نگاه فلسفی نظر دارد و از این منظر به ادبیات می نگرد مکمل هم است و جلب نظر نگارنده را نمود.
در سویۀ کار فرمی و از نوع تصحیح و تنقیح متن، دعوت آقای میرافضلی یکی از دعوت های کارشناسانه این همایش  است. می دانیم رباعیات خیام دارای نسخه خطی قدیمی معتبر و نزدیک به زمان شاعر نیست. رباعیات کنونی که از عطار می شناسیم سوای منسوبات فراوان، همان هاست که در آثار کسانی چون فخر رازی، نجم دایه و دیگر پسینیان وی آمده است. آقای میرافضلی مؤلف کتاب "رباعیات خیام در منابع کهن" یکی از کسانی است که با شیوه ای دانشگاهی و روشمند ردّ رباعیات خیام را در آثار پس از او دنبال کرده و در پنج بخش کتابش به نسخ خطی ابیات مذکور، نسخ منسوبات و... پرداخته است.
استاد ارزشمند دیگر این همایش جناب دکتر نصرالله پورجوادی است که از اهالی فلسفه و معناست که در حوزۀ ادبیات در پی سیر معنا در طول زمان و تأثیر و تأثر آن در آثار دیگران و من جمله شعراست. از نظرگاه اهالی معنا چون پورجوادی ، لب لباب و ته حرف هر کسی است که مهم است. اینکه ته مثنوی چیست؟ ته حرف حافظ کدام است و از همه مهمتر اینکه برای امروز روز ما چه دارد؟
به نظر می رسد ته سخن خیام را نمی توان  حتی در آثار فلسفی او چون "کون و تکلیف" جُست. کون و تکلیف اندیشۀ خیام را به اعتباری و به سبک هیدگری می توان "هستی و زمان" خیام نامید که البته به شکل طبیعی تری در رباعیات او بازتاب یافته است. هستی ما همین زمان حال است که در اختیار ماست. بیهوده نبوده همۀ زمان اندیشانی چون آگوستین و دیگران اینقدر بر حقیقی بودن زمان "حال" و در مقابل تبعی بودن گذشته و آینده تأکید داشته اند. ارزش نعمت حال را با شُکر این نعمت می توان دریافت و چه شکری بهتر از استفادۀ به جا ، و چه به جا بودنی بهتر از شادی و حال. وقتی سخن از عشق و حال می رود در مقابل با عقل و منطق گاه آن را درجه دومی می انگاریم در حالی که در تطور اندیشه های شناختی و عرفانی شناسندگان ما از  خیام گرفته تا عطار و  مولوی و دیگران، ساحت عشق پس از سیر تکاملی انسان در سطوح دیگر جسمانی، نفسانی و عقلانی است.
ضمن به فال نیک گرفتن این تغییر ملموس در همایش ها و روزهای ملی نیشابور، عرض می شود نگارنده فقط دو میهمان را از دو نگاه بررسی نمود  تا در این بین و به این بهانه  ادای دینی به خیام و شهرش کرده باشد و هم بگوید "عیب می جمله بگفتی هنرش نیز بگو" و این همه نیز به معنای نادیده گرفتن ارزش های سایر مهمانان نیست. در پایان فراموش نکنیم به اعتباری دو سال دیگر هزارۀ خیام نیشابوری فرا خواهد رسید و در آن روز نباید دستمان خالی باشد...
علی اکبر رضادوست
27/2/95